Nansen en touristen

Ik heb net een boek uit over de overwintering van Barentsz op Nova Zembla. Rare overwinteringen horen erbij in het Arctische gebied; Nansen heeft een beroemde overwintering op Franz Josefland op zijn naam staan. Voor wie het verhaal niet kent: zijn schip vroor vast, en hij verveelde zich, dus besloot hij maar met een makker (Hjalmar Johansen, waar de straat waaraan NP staat naar vernoemd is) naar de noordpool te skiën. Dat werd natuurlijk niks. En zo belandden ze op Franz Josefland, waar ze een maand of 9 in een hol doorbrachten, voor ze per kajak probeerden thuis te komen. Het idee was: gewoon, neus van de kajak naar het westen richten en je komt vanzelf een keer op Svalbard aan. Mafkezen. Gelukkig was het petweer, en besloten ze zo lang mogelijk in de bschutting van de eilanden de blijven. Op die manier kwamen ze een Britse ontdekkingsreiziger tegen die ze weer thuis bracht. Anders was het waarschijnlijk heel anders afgelopen voor de heren.

Lang was het niet bekend waar ze precies al die maanden uitgehangen hadden. Maar in 1990 veranderde dat. Er nu hing er een aankondiging van een voordracht van de Arctische vereniging in het trappenhuis, over het terugvinden van die plek, en wat daar zoal bij kwam kijken.

Het was nog een rare boel. Franz Josefland hoort bij Rusland, dus het werd een Noors-Russische expeditie. En de Russen doen zoiets op geheel eigen wijze. Zo zouden die geweren meenemen, en een boot, en het eten. De beide helften van de expeditie zouden elk voor hun eigen onderkomens zorgen. De Russen hadden dat goed begrepen: een grote tent, met kachel, en lekkere rendierenvellen. De Noren waren zo stom geweest om kleine, onverwarmde tentjes mee te nemen... in deze moesten ze het superieure inzicht van de Russen erkennen. Wat betreft de andere voorzieningen waren ze minder onder de indruk: over het eten zei de dame die de voordracht hield niet veel meer dan dat ze in één week drie kilo afgevallen was... Het bootje bleek klein en lek, wat de Noren zich deed verheugen in de meegenomen safety suits. De Russen deden daar lacherig over, maar bij de 1^e Noor die in zee verdween – met pak aan – was dat niet meer zo boeiend. En geweren, die hadden ze maar thuis gelaten; het is tenslotte illegaal om ijsberen te schieten! De 17 ijsberen die langskwamen gedurende die expeditie lieten zich gelukkig wegjagen met herrie. De dame was blij dat ze niet zó lang bleven dat de ijsberen de tijd hadden te concluderen dat die mensen weliswaar een hoop kabaal maken, maar eigenlijk niks dóen...

Maar terug naar Nansen. Hij had een camera bij zich gehad, en zo konden ze de juiste plek terugvinden op basis van een goed herkenbare rotsformatie op één van de foto’s. Ze vonden de resten van het hol, en richtten in de buurt een paal met herinneringsplaquette op. So far so good.

Helaas heb je tegenwoordig een hoop steenrijke touristen die per boot de noordoostpassage doorkruisen, of naar de noordpool gaan en weer terug. En das vrij saai, dus alles wat je kan doen om het wat op te leuken is mooi meegenomen. Sinds de plek dus bekend is, en zelfs gemarkeerd, landt elke touristenboot daar. En iedereen kan vrij rondbanjeren en met zijn jatten overal aan zitten en achterover drukken en wat niet. Zo is er al beduidend minder over van die historische plek...

(Noors artikel over dit alles)

De Russen wilden er ook een echte touristenval van maken, met een kapelletje (Nansen was atheïst) en een grote plak beton om het hol heen (kan je wat comfortabeler eromheen lopen) en een sculptuur en een overnachtingsplaats en wat niet. Gelukkig hebben ze er vooralsnog het geld niet voor... en de Noren verdommen het om bij te dragen aan dergelijke ellende.

Ik denk dat ik lid word van deze arctische vereniging. Volgende maand is er weer een voordracht: tourisme op Svalbard – van potentieel tot probleem. Meer van zulks!